مردم عربستان سعودی و بازار کار

جامعه عربستان از دید بازار کار نیز دارای ویژگی هایی است که در کشورهای دیگر نمی توان دید. پس از گسترش میدان های نفتی و رفاه سریعی که برای جامعه عربستان در پی داشت، اکنون نسل سوم و چهارم رفاه در عربستان زندگی می کنند. اینها کسانی هستند که کار در زندگی اجتماعی آنها نقشی ندارد چون نیازی به آن ندارند و تامین هستند. البته نمی گویم که در عربستان فقیر بومی نیست. در ریاض گدایانی را می بینی که در برابر در خروجی سوپرمارکت ها یا سر چهارراه ها ایستاده اند و بیشتر آنها زن هستند. در شهرهایی که من دیدم، محله های فقیر نشین با مردم با درآمد پایین وجود دارند. دوستان سعودی من می گویند که در روستاهای دورافتاده سطح زندگی بسیار پایین است و رفاه به آنجاها نرسیده است. هر چند که کمک های مختلف دولتی و سوبسید نیز چون ایران وجود دارد، اما نسل جوان شهری عادت به کار ندارد و آن ها را در محیط کار نمی بینی. روند بیکاری در مردم عربستان رو به گسترش است. من موفق به یافتن آمار رسمی بیکاری نشدم ولی نوشته های گوناگون خارجی از 30 تا 35 درصد بیکار بومی سخن می گویند که بسیار بالاست. این ها یا کسانی هستند که نیاز به کار ندارند یا نیاز دارند ولی برایشان کار نیست چون هیچ گونه کاری بلد نیستند. تازه در این ارزیابی ها زنان سعودی به حساب نمی آیند چون آنها در بازار حضور ندارند. تنها جایی که یک زن می تواند کار کند یا در مدرسه است و یا در بخش درمانی. تازه اگر خانواده اش بگذارد. دولت عربستان تلاش در مقابله با این روند دارد و سعی می کند با تشویق مردم به کارآموزی از یک سو و تشویق و اجبار قانونی کارفرماها به استخدام سعودی ها با روند رو به رشد بیکاری مزمن مبارزه کند. کارفرماها انگیزه چندانی به استخدام عرب ها نشان نمی دهند و معتقد هستند که آن ها بازده کاری شان بسیار پایین است. با یک هندی که مدیر مالی یک شرکت است، گفتگو می کردم. او می گفت در یافتن کارمند سعودی دشواری داریم. آن ها یا کار بلد نیستند یا دقت در کار ندارند یا نظم در آمد و رفت ندارند و با کوچکترین انتقادی کار را رها می کنند و دیگر نمی آیند.

سطح آموزشی بسیار پایین است. دانشگاه هایی که وجود دارند، بخش زیادی از رشته ها را به آموزش های قرآنی و اسلامی گذاشته اند و سطح دیگر رشته ها پایین و به گفته یک همکار اروپایی بیشتر به یک شوخی بی مزه شبیه است. باسوادان سعودی که در کارهای مدیریت و کلیدی هستند، معمولا در آمریکا درس خوانده اند.

از این رو اقتصاد عربستان نیاز شدید به نیروی کار ساده و متخصص خارجی دارد و بدون آنها کامل فلج خواهد شد. از 25 میلیون نفر جمعیت عربستان سعودی 8 میلیون آن را خارجیان تشکیل می دهند. این خارجیان در تمام زمینه های اقتصاد عربستان شرکت دارند؛ از کارهای خدماتی پست گرفته تا کارهای تخصصی پیش رفته و مدیریت در زمینه های مختلف. نیروی کار از کشورهای مختلف در زمینه های کاری متفاوت انحصار دارند. خدمتکاران خانگی و پزستاران بیمارستان ها از اندونزی، فیلیپین، سری لانکا یا هند هستند. کارگران ساده ساختمانی و دیگر زمینه های خدماتی از پاکستان، هند، بنگلادش یا سری لانکا می آیند. راننده های تاکسی از پاکستان یا دیگر کشورهای عربی هستند. کارهای تخصصی در دست اروپاییان، آمریکایی ها، هندی ها، پاکستانی ها یا دیگر کشورهای عربی است. وزیر کار مصر چندی پیش به عربستان آمده بود و از همتای سعودی خود خواسته بود که امکان آمدن زنان مصری به عربستان و کار به عنوان خدمتکار خانگی را فراهم کند. اقتصاد رو به رشد عربستان نیروی کار زیادی را به خود می کشد و ازر فراوانی را به کشورهای صادر کننده نیروی کار فراهم می آورد. در این میان به نظر می آید که آنهایی که در دراز مدت کلاه سرشان می رود، نسل جوان بیکار و بیعار عربستان است که نه کار بلد است و نه فکر می کند که باید یاد بگیرد.

در این میان همان حرف هایی که در اروپا زیاد شنیده ایم و در ایران نیز گاهی به گوش می رسد، می شنویم. می گویند خارجی ها آمده اند و کارها را به دست خود گرفته اند و برای سعودی ها کار نیست. همان حساب های ساده لوحانه را هم می بینیم که می گویند مثلا پنج میلیون بیکار داریم. پی پنج میلیون خارجی را بیرون کنید تا خودی ها همه سر کار بروند. البته در اروپا این حرف ها را برخی نامزدها هنگام انتخابات برای گردآوری رای مردم می زنند و پس از انتخابات دیگر چیزی نمی شنوی. اما در اینجا به نظر می آید که گوینده این حرف ها خود نیز زودباور و ساده لوح است.