وصیت نامه فرعون – بخش سوم

نوشته زیر در هفته نامه اشپیگل چاپ آلمان در شماره 52 در سال 2006 به چاپ رسیده بود. این نوشته آخرین بررسی های تاریخی و یافته های باستان شناسی پیرامون تورات یا “عهد عتیق” را نشان می دهد که در ادامه و تایید یافته های گذشته است. نکته نوین جالب توجه در این نوشته طرح دیدگاه نوین پیرامون آمدگاه اندیشه تک خدایی است. این نوشته از آلمانی برگردانده شده که پیاپی در اینجا می آورم.

نویدار

===============

… بخش سوم

تندروهای آن زمان در مخالفت با این تصویر سازی ابتدایی به اعتراض برخاستند: “جنبش یهوه واحد”. این جنبش خواستار انتزاع بیشتر و معنویت بود و سیاست مذهبی حاکمان را مورد تهاجم قرار داد. پادشاهان، وزیران، روحانیون و پیامبران مقدس حکومتی، زیر فشار دایمی قرار گرفتند. این گروه در دو پیامبر “هواخاز” و “آموس” جلوه می یابد که حدود 750 پیش از میلاد می زیستند. آنها با خشم بر علیه بت پرستی مبارزه می کردند. این هشدار دهندگان کتاب مقدس به هر حیله ای دست می یازیدند. آنها مردم را به سرنوشتی شوم، پرنکبت و نفرین تهدید می کردند. “میشا” پیامبر (حکومت حدود 740 تا 705 پیش از میلاد) مردم را به زنا با بت های خویش متهم ساخت. همکارش “ایلیا” به این می بالید که در کناره کیشون، 450 روحانی “بعل” را کشته است.

فرانتس ماسیوفسکی (Franz Maciejewski) جامعه شناس مذهبی از هایدلبرگ این گروه تندروی وسواسی (Monomaia) را «اخلاق گرایان افراطی» رده بندی کرده است. دیگران آنها را «موریانه های روح» نام نهاده اند. با این وجود زنجیره ای از ناکامی های نظامی این اقلیت مذهبی را به قدرت رساند:

– 772 پیش از میلاد: آشوری ها سرزمین کوچک اسراییل را اشغال کردند.

– 587 پیش از میلاد: یهودا نیز استقلال خود را در برابر ارتش های شرقی آشوری ها از دست داد.

نزدیک به 20.000 یهودی به عنوان اسیر جنگی به بابل برده شدند و این گونه استقلال ملی پایان یافت. اکنون به دور از میهن و زیر تهدید فرهنگی بیگانه، روحانیون تیره اندیش یهوه بر دیگران چیره شدند. آنها «بره» های خود را زیر پرچم تسلی دهنده ای گرد آوردند که به جایگاه خداوند توانا ارتقا یافته بود. در این روند یک نقاب یا «پوشش» ایجاد شد؛ نوعی کتاب داستان که چون پیازی با صدها لایه از نوشته ها و گفته های باستانی تشکیل شده بود که پیاپی تغییر یافته و دوباره نوشته می شدند. کتاب مقدس: یک تو در تو (Labyrinth)!

پیام همه این ها این است: هیچ وحی نازل نشده بود. تولد خدا بیشتر روندی درازمدت، خونین و دردناک بوده است که در سده های نهم تا چهارم پیش از میلاد سرانجام یافت. با چنین تفسیری، یهودیان جایگاه پیشآهنگ مذهبی خود را از دست می دهند. از سوی دیگر در سال های 550 پیش از میلاد نیز زرتشت ایرانی، کنفوسیوس چینی و فیلسوف های طبیعت گرای ایونی (Ionian Philosophers) می زیستند. آن ها نیز دارای دیدگاه تمامیت اندیش بودند. کارل یاسپرس این دوره را «دوران محوری (Achsenzeit)» نامیده است که در آن انسان برای نخستین بار «در باره دنیا به عنوان یک تمامیت واحد» اندیشیده است. با تمام این ها هنوز معمای سرزمین مقدس حل نمی شود. کنفوسیوس تلاش در آگاهی و آرامش داشت و ایونی ها در پی دانش بودند. در مقابل کتاب مقدس پر از کینه و ناامیدی است. در دین یهودی-مسیحی جایی برای آرامش وجود ندارد و تنها از تقصیر و گناه سخن می رود.

در این فضای تحقیر و فرمانبری، از این موجود فراطبیعی کتاب مقدس، تنها وحشت متصاعد می گردد. “Emunah” (وفاداری) واژه عبری مترادف با مذهب است. خداوند خود را چون عاشقی حسود می نمایاند. او با ملت برگزیده خود «عقد» بسته است و اعتماد مطلق می طلبد. برونو بتلهایم (Bruno Bettelheim) روانشناس، می گوید که خدای سامی «بدتر از حتی وحشتناک ترین خدایان مردمان نخستین و طبیعی» بود.

بسیاری از ظرفیت های خشونتی که در کتاب مقدس جاری است، به خاطر زنجیره ای از رویدادهاست:

– عرصه تدوین و رشد آن، کویر خشن و دشمن زندگی بود.

– در بین سال های 720 پیش از میلاد و 70 پس از میلاد، اورشلیم دست کم شش بار از سوی ارتش های بیگانه مورد تهاجم قرار گرفته و زیر سلطه رفت.

– چون تمامی انقلابیون، پیروان یهوه نیز برای سرکوب عادت های قدیمی، به زور دست یازیدند. آنها همواره از واژه هایی چون «از میان برداشتن»، «کشتن» و «ریشه کن کردن» سود می جستند.

اما: آنها این انرژی را از کجا می آوردند؟ سرچشمه این دید این مردان از خداوند کجا بود؟

هر کس که گمان می برد که در آن زمان یک روند انباشت در آسمان در جریان بوده است و مثلا بر اساس فشردگی اقتصادی، 100 دکان بقالی به یک سوپرمارکت تبدیل شدند، کاملا در خطاست. قدرت جدید در آسمان، نه تنها تناسب قوا را در آن دنیا، بلکه روی زمین نیز به هم ریخت.

روحانیون در اورشلیم یک نظام پدرسالاری بی همتا را به جامعه تحمیل کردند. روانشناسی امروزی بارها بر این نکته تاکید کرده است که در آن زمان نوعی فرقه مقدس مردانه به وجود آمده بود. خداوند «پدر» به شمار می رفت که او را با ترس آدونای (Adonai) یا «سرور» می خواندند. این موجود تسلیم و فرمان بری می طلبید، به ویژه از پسران.

زنان به شمار نمی آمدند. امروز محققان می دانند که یهوه در ابتدا دارای همسر بود، آشرا (Ashera) خدای باروری. تا سال 586 پیش از میلاد، مجسمه او در معبد اورشلیم برپا بود. اما پیامبران بر علیه این نماد به ستیز برخاستند. از دید آنها او نماد شهوت پرستی بت پرستان کافر بود. کتاب پنجم موسی با تهدید می گوید: «تو نباید نماد چوبی آشرا را برپا داری. خداوند از این کار نفرت دارد.» در پایان، این آخرین همسر خداوندگار نیز از میان برداشته شد و او از مهاجرت بابل بیوه برگشت.

سرانجام روحانیون «بیعت» خود با خدا را با حرکتی مقدس به فرجام رساندند که از آن نیز خشونت می تراود. آنها تمام نوزادان پسر را در روز هشتم ختنه کردند. «دلاک» نوزاد را بر می داشت و با ناخن آن پوست را می گرفت و قطع می کرد؛ حرکتی خون بار که چون ماه گرفتگی در بدن بر جای می ماند.

فرانتس ماسیوفسکی (Franz Maciejewski) جامعه شناس هایدلبرگی اخیرا در کتابی ارزشمند به نام «آرشیو پیسکانالیز و حافظه یهودی، فروید، ختنه و تک خدایی» ختنه را به عنوان موتور جنبش تک خدایی (Monotheism) شمرده است. از دید او ختنه «نیرویی نهانی و بی پایان» بود که «با آن اعتقاد تک خدایی در جامعه اسراییل باستان برای همیشه حاکم شد». این سنت ختنه است که موجب تشکیل هویت گروهی و اعتقادی یهودیان گشته است.

تصویر یکم: زرتشت

تصویر دوم: رقص پیرامون گوساله طلایی، نقاشی رنگ و روغن از نیکلاس پوسین، 1635 میلادی

ادامه دارد… (بخش چهارم)